RS OVERKLEEFT
REISVERHALEN
2019
Berlijn
Charlottenburg & Schöneberg
Donderdagochtend vroeg om 6 uur was de auto ingepakt en konden we vertrekken, op weg naar Berlijn. Onderweg wat korte stops gemaakt voor ontbijt, lunch of gewoon bestuurderswissel en na een rit met nagenoeg geen file komen we begin van de middag aan in Berlijn. Het is even lastig om bij de parkeergarage in de buurt van ons hotel te komen wat de straat is opgebroken en er zijn nogal wat straatjes met eenrichtingsverkeer. Maar na wat blokjes rondgereden te hebben kunnen we dan toch de auto parkeren en inchecken in Hotel Indigo Berlin Ku’damm.
Na ons wat te hebben opgefrist zijn we klaar om de stad te gaan ontdekken. We lopen richting het West Berlijnse Charlotteburg en komen bij het moderne overdekte winkelcentrum Bikini Berlin. In 2014 opende dit pop-up winkelcentrum waarbij er boxen gehuurd kunnen worden met korte huurcontracten zodat de invulling ervan regelmatig kan worden vernieuwd. In de vaste panden eromheen zijn er wat bekendere retailers te vinden maar het oorspronkelijke concept is op dit moment nog niet helemaal verloren gegaan. Er hangt een leuke sfeer en vanaf het dak heb je ook nog eens een mooi uitzicht over de dierentuin.
We steken de weg over en lopen naar de Gedächtniskirche. De verwoestende uitwerking van de bombardementen tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn hier goed zichtbaar. In de kerkruïne kun je foto’s zien over hoe de kerk er voor de bombardementen uit zag. In de ruïne vonden tijdens en vlak na de oorlog gewoon kerkdiensten plaats. Elf jaar na de oorlog werd er een wedstrijd georganiseerd voor het renoveren van de kerk. De architect Egon Eiermann was hiervan de winnaar. Hij wilde de ruïne vervangen door moderne nieuwbouw. Dankzij protesten kon de ruïne toch blijven staan, is de overgebleven toren opgepoetst en dient het gebouw nu als oorlogsmonument.
De nieuwe Gedächtniskirche werd op 17 december 1961 ingewijd. Bestaande uit drie afzonderlijke delen van gewapend beton, staal en glasscherven in blauwtinten. De gebouwen staan om de oorspronkelijke Gedächtniskirche heen en zijn hierdoor onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Volgens onze vrienden in de Whatsapp groep moet er zeker een currywurst gegeten worden nu we in Berlijn zijn en dat laat René zicht uiteraard geen 2x zeggen. Al snel komen we een tentje tegen en besteld hij er één.
We lopen verder naar de Viktoria-Luise-Platz. Veel straten komen uit op dit zeshoekige plein met een grote fontein in het midden. Het plein is vernoemd naar de enige dochter van de laatste Duitse keizer Wilhelm II.
We lopen één van de straten in en komen langs een ijszaak. Daar nemen we een heerlijk ijsje en lopen verder richting de Eisenacherstrasse. Op de hoek zit Kochhaus Schöneberg. In deze supermarkt-de-luxe koop je een recept met alle ingrediënten erbij. Ook verkopen ze andere luxe dingen als kookboeken, wijn, thee, chocola en kruiden.
We lopen langs een groot kerkhof waar we uiteraard een kijkje nemen. Het ziet er goed onderhouden uit en langs de randen staan echt gigantisch grote familiegraven.
Dan door langs Rathaus Schöneberg naar het Rudolph-Wilde-Park waar we op een terras neer ploffen op wat strandstoelen en eerst een lekker genieten van een heerlijke rosé.
Het park zelf is een drooggelegd meer en het station ligt op dezelfde hoogte. Er is een fontein met een gouden hert en er spelen mensen jeu de boules. Ook op het grasveld zijn nog vele andere mensen sportief bezig.We lopen door het park en besluiten met de metro terug te gaan naar ons hotel. Onderweg komen we echter een Indiaas restaurant tegen met een terras waar we eerst nog even gaan genieten van een heerlijke maaltijd.
Vermoeid komen we uiteindelijk aan op onze hotelkamer en duiken vlug ons bedje in, want morgen weer een drukke dag.
Mitte
Bijtijds weer op want om 9 uur hebben we een afspraak staan om de koepel van het Rijksdag gebouw te gaan bekijken. We kopen een dagkaart waarmee we voor 7 euro per persoon de hele dag van het openbaar vervoer gebruik kunnen maken en stappen dan op bus 100 die ons tot vlakbij de Rijksdag brengt en daarnaast nog langs verschillende bezienswaardigheden rijdt. In combinatie met een boekje over Berlijn is dit eigenlijk wel een goedkoop alternatief voor de dure Hop on Hop off bus.
We zijn vroeg en lopen daarom eerst naar de Brandenburger Tor. Hier is nog geen toerist te zien en kunnen het monument zonder al te veel mensen goed fotograferen.
Terug naar de Reichstag. Hier zetelt sinds 1999 de Duitse Bundestag (parlement). Ook vinden hier sinds 1994 elke vijf jaar de verkiezingen van de Duitse bondspresident plaats. Het oorspronkelijke gebouw werd in 1884 ontworpen door architect Paul Wallot uit Frankfurt. Tot 1918 zetelde hier de Reichstag van het Duitse keizerrijk, daarna het parlement van de Weimar republiek.
In 1933 werd het gebouw zwaar beschadigd door de Reichstagbrand. Het is vrijwel zeker dat de brand is aangestoken maar wie de schuldige is geweest is tot op vandaag nog niet zeker. Er wordt gesproken dat het de Nederlander Marinus van der Lubbe is geweest maar of dit waar is zal waarschijnlijk nooit meer opgehelderd worden. De brand was wel de aanzet voor Hitler om de noodtoestand en daarmee begon de nazi-dictatuur.
In 1971 werd besloten het gebouw niet meer te gebruiken voor politieke doeleinden en het kreeg de functie van Duits Historisch Instituut. Ondanks dat Berlijn in 1990 weer één stad werd duurde het pas tot 1999 dat het Duitse Parlement weer terug kwam in de Reichstag.
Eind jaren 90 is de Reichstag voorzien van een moderne koepel, ontworpen door Sir Norman Foster. De nieuwe koepel staat voor transparantie in de werking van de democratie. Vanaf het dak van het gebouw kan men door deze koepel de vloer van de hoofdetage en daarmee ook het vergaderende parlement zien.
Wij gaan eerst door de controle en vervolgens met de lift naar boven. Langs de wanden lopen we langzaam naar boven en genieten van het mooie uitzicht over de stad. Het is heerlijk weer en de stad is tot in de verte duidelijk zichtbaar. Dankzij onze oortjes krijgen we ook op verschillende plekken te horen wat we allemaal zien en uiteraard uitleg over de Reichstag en de koepel. Omdat het nog vroeg is zijn ook hier nog relatief weinig mensen. Dat zal vanmiddag wel anders zijn.
Eenmaal weer buiten zien we op de stoep een lijn lopen. Dit is de plek waar vroeger de muur heeft gestaan en deze loopt niet ver van het rijksdaggebouw.
Onze volgende stop is het Tränenpalast. Dit is de grensovergangspost bij station Friedrichtstrasse en hier bekijken we de tentoonstelling over het leven in de DDR en de uitreisprocedures. Iedereen die van Oost-Berlijn naar West-Berlijn wilde reizen werd streng gecontroleerd. Alleen met de juiste papieren mocht het grensstation worden gepasseerd. Het dankt zijn naam aan het emotionele afscheid wat hier genomen werd met name als bezoekers uit het Westen afscheid namen van hun familie en vrienden in het Oosten. De grensovergang was van 1962 tot 1989 in gebruik. Na de val van de muur kreeg het gebouw de functie van cultureel centrum maar tegenwoordig valt het onder monumentenzorg en huisvest het een tentoonstelling over de geschiedenis van dit pand.
We vervolgen onze weg naar Gedenkstätte Berliner Mauer. Hier is op een indrukwekkende manier zichtbaar welke invloed de Muur op het leven in Berlijn had. Er staat nog 220 meter oorspronkelijke grensmuur en een wachttoren. Hier is goed te zien dat de muur eigenlijk uit 2 muren bestond, tussen de bekende Berlijnse Muur en de Hinterlandmauer bevond zich namelijk een stuk niemandsland (Todesstreifen).
Het stuk bij de Bernauer Straße is bekend om de vele vluchtpogingen. De ramen van huizen in Oost-Berlijn stonden gelijk aan de grens, de stoep voor de huizen lag alweer in het westelijk deel, dat maakte vluchten relatief eenvoudig. De DDR had dit ook snel in de gaten en al voor de bouw van de muur werden alle ramen geblokkeerd en daken dicht gebouwd.
Op de straat zien we rondjes met nummers en namen. Helaas hebben deze vluchtelingen hun vlucht naar het Westen niet gehaald.
Via de Fernsehturm lopen we langs het Marx-Engels Denkmal richting de Berliner Dom en Museumsinsel om vervolgens uit te komen op Unter dem Linden en gaan op zoek naar Mahnmal aug de Bebelplatz. Hier werden 10 mei 1933 meer dan 20.000 boeken van de nabij gelegen Friedrich-Wilhelms-Universiteit verbrand die niet voldeden aan de nazi-richtlijnen zoals vastgesteld door de Reichskulturkammer. Vooral boeken van Joodse, communistische, liberale en sociaalkritische auteurs werden in het vuur geworpen. Deze door de Deutsche Studentenschaft georganiseerde literatuur- en lectuurvernietiging vond op diezelfde dag ook in 21 andere Duitse studentensteden plaats, zoals Hannover en Dortmund. Dit was onderdeel van de een maand eerder gestarte 'actie tegen de on-Duitse geest'. Het 5 x 5 x 5 meter grote monument is ontworpen door de Israëlische kunstenaar Micha Ullman. Vanaf het plein zijn in de diepte lege boekenkasten te zien, met plaats voor 20.000 boeken. Deze ruimte is niet toegankelijk. Naast de glasplaat op het plein dat een blik in het monument geeft, staat op twee bronzen platen onder meer het toepasselijke citaat van Heinrich Heine: "Wo man Bücher verbrennt, verbrennt man am Ende auch Menschen
Uiteraard moet er een bezoek worden gebracht aan de winkel die alleen maar artikelen verkoopt van de Ampelmänchen.
Het is de Duitse benaming voor het figuurtje op verkeerslichten voor voetgangers, en in het bijzonder voor het ontwerp daarvan in de voormalige DDR. Na de val van de muur werd besloten dat verkeerstekens eenvormig moesten zijn en dus werden vanaf het midden van de jaren negentig de verkeerslichten omgebouwd naar de Europese standaard. In oktober 1996 richtten enkele ontwerpers een comité op met de naam Rettet die Ampelmännchen en met succes want de Oost-Duitse Ampelmännchen mochten blijven en er zijn er weer een groot aantal teruggeplaatst.
Na even heerlijk uitrusten met een drankje op een terras op de Gendarmenmarkt hebben we eigenlijk geen zin meer om nog zo'n eind te lopen. Maar we willen nog wel heel wat zien en dus besluiten we een app te installeren waarmee we een paar fietsen kunnen pakken en zo de route al fietsend verder af kunnen leggen. En dus gaan we op weg naar Checkpoint Charlie. Dit is een voormalige grensovergangspost in de Friedrichstraße uit tijden van de Berlijnse Muur en stond precies op de grensovergang tussen de Amerikaanse en de Russische sector. Voor buitenlanders was Checkpoint Charlie de enige mogelijke doorgang om met de auto of bus naar Oost-Berlijn te komen. Na de val van de Muur in 1989 werd Checkpoint Charlie opgeheven. In 1990 werd grenspost samen met veel andere resten van de Berlijnse Muur met de grond gelijk gemaakt. Later is er op de originele plek van Checkpoint Charlie een oude replica geplaatst van de grenspost om te laten zien hoe deze eruit heeft gezien.
We fietsen weer door en maken onze volgende stop bij Toopographie des Terrors. Dit staat op de plek waar de SS en de Gestapo de meest werd methodes voor de onderdrukking en vervolging van politieke tegenstanders uitbroedden. Aan de hand van veel grote foto’s en anekdotes, zie je wie de grote kopstukken van de Nazi’s waren en hoe Joden, homoseksuelen, Sinti, Roma en vele communisten en andere verzetsmensen werden uitgesloten, getreiterd en massaal vervolgd, afgevoerd en vermoord.
Dan rijden we verder langs de Potsdamer Platz en laten onze fietsen achter bij het Holocaust monument. Dit monument ontworpen door architect Peter Eisenman en is in 2005 geopend om de Joodse bevolking die in de Tweede Wereldoorlog is vermoord te herdenken. Het bestaat uit meer dan 2700 betonnen blokken van verschillende grote waar je doorheen kunt lopen. En geeft een beetje het gevoel als in een doolhof. Dit is de laatste stop voor vandaag. Met de bus gaan we weer op de weg terug naar ons hotel waar we onderweg nog een lekker hapje eten bij een restaurantje in Bikini Berlin.
Friedrichshain, Lichtenberg & Tiergarten
De volgende dag gaan we met de metro naar het stuk Berlijnse Muur dat nu bekend staat als de East Side Gallery. Ook hier was tijdens de Koude Oorlog de grens tussen Oost- en West-Berlijn en dit stuk diende als extra “beveiliging” aangezien de echte grens hier de parallel gelegen Spree was. De dichtstbijgelegen grensovergang was de Oberbaumbrücke. In het voorjaar van 1990, een paar maanden na de val van de Berlijnse Muur, zijn 118 kunstenaars uitgenodigd om hun visie op vrijheid op de muur te tekenen. Hiermee is de East Side Gallery, met zijn 1,3 km het langste openbare kunstwerk ter wereld.
We nemen weer met de metro om een bezoek te gaan brengen aan het Stasi museum. Op een bord zien we hoe groot het gebouwencomplex dat in het bezit van de Stasi was eigenlijk is. Het gaat hier om meer dan 22 grote en kleine gebouwen oftewel Stasizentrale. Het museum is gevestigd in Haus 1, dit is het voormalige hoofdkwartier van het ‘Ministerium für Staatssicherheit‘ (ook wel afgekort als MfS of Stasi)
Voordat we naar binnengaan bekijken we eerst de fototentoonstelling op het plein. Daarna betalen we de entree en krijgen we een speciale button omdat we ook een ticket kopen zodat we binnen foto's mogen maken.
Binnen leren we hoe de Stasi ontstond, hoe ze werkten en hoe ze de Oost-Duitse bevolking terroriseerden. Er zijn diverse kamers nog in originele staat waaronder de oude werkkamer van Stasibaas Erich Mielke. Ook vele voorwerpen zoals verschillende soorten afluisterapparatuur zijn hier ook te zien.
Naast een herinneringscentrum is het Stasi museum ook een onderzoekscentrum. Een gebouw verderop huisvest de dossiers die de Stasi bijhield en inwoners kunnen hier middels een formulier opvragen wat er over hen of hun familie bekend is.
In het Treptower Park bevindt zich één van de Russische gedenkplaatsen, het Sowjetisches Ehrenmal. Het is gebouwd in opdracht van de Sovjetbezettingsmacht om de gevallen Russische soldaten tijdens de Slag om Berlijn in 1945 te begraven, te eren en te herdenken. In totaal liggen in het Treptower Park 7.000 van de in totaal ongeveer 80.000 gestorven Russische soldaten begraven.
We lopen door een enorme poort van rood graniet. De bouwwerken stellen vaandels (Russische vlaggen) voor. Bij de vaandels wordt geknield door soldaten: links een oudere, rechts een jongere soldaat. Zij bewijzen hun gevallen kameraden de laatste eer en waken over hun graven.
Langs het veld staan 16 marmeren sarcofagen, die symbool staan voor de 16 toenmalige Sovjetrepublieken. Op deze sarcofagen zijn reliëfs met afbeeldingen van de krijgsgeschiedenis van de Sovjetvolken afgebeeld. Aan de kopse kanten zijn uitspraken van Stalin te lezen, links in het Russisch, rechts in het Duits.
Het hoofdmonument is tevens het eindpunt van het in totaal 10 hectare grote complex. Vanaf de grafheuvel heb je een prachtig uitzicht over het terrein. Bovenop staat een 12 meter hoog beeld van een soldaat die in de rechterhand een zwaard en in de linkerhand een kind vasthoudt. Met zijn laarzen vertrapt hij een hakenkruis.
Teufelsberg
Voordat we weer naar huis rijden brengen we nog een bezoek aan Teufelsberg. Deze kunstmatige berg van 80 meter hoog is opgebouwd uit het puin van de Tweede Wereldoorlog en is inmiddels volledig begroeid. Tijdens de Koude Oorlog, eind jaren 50 werd besloten om hier een afluisterstation te plaatsen bestaande uit wat gebouwen en drie gigantische koepels.
Het afluisterstation werd tot 1991 door de Amerikanen als spionagestation gebruikt, vrij snel daarna is alle apparatuur verwijderd. Er is nog sprake van geweest om hier een appartementencomplex te laten verrijzen maar dat ging niet door en nu is het meer een kunstenaarsbolwerk en dankzij de graffiti ook een kleurrijk geheel.
